Stres Neden İnsanı Hasta Eder?
Kortizol hormonunu duymuşsunuzdur. En önemli stres hormonu olarak bilinir. Psikoloji ve tıpta “dövüş ya da kaç tepkisi” olarak bilinen ve stres anlarında göstereceğimiz davranışı belirleyen ana etkenlerden biri kortizoldur. Örneğin Taş Devrinde yaşıyor olsaydık, ve çalılardan böğürtlen toplarken birdenbire bir ayı ile burun buruna gelseydik, o korkuyla dövüş ya da kaç refleksi geliştirirdik. Yani hayatta kalma adına ya ayıyla savaşmak ya da tabana kuvvet kaçmak. Bunu yapabilmemiz için gerekli enerjiyi bize veren hormondur kortizol.
Günümüzde yolda giderken bir ayı ile karşılaşma ihtimalimiz pek yok gibi, ancak günlük hayatımıza sirayet etmiş ve rutin halini almış streslerimiz var. Çocukları okula yetiştirmek, işyerinde hedefleri tutturmak zorunda olmak, evdeki ve kişisel ilişkilerdeki huzursuzluk ve kavgalar bunlardan birkaçı. Bunların üzerine fiziksel stresleri de ekleyin: Yanlış beslenmenin, uykusuzluğun, hastalıkların, virüslerin, yaralanmaların vücut üzerinde yarattığı stres faktörleri mesela. Artık konu bir ayıdan kaçmak olmadığı halde, bu durumlar da bizde stres yarattığından beynimiz kortizol salgılanması için gerekli komutları vermeye devam eder.
Kortizolun stresli durumlar dışında enflamasyon, metabolizma, kan şekeri ve sirkadyen ritm üzerinde de etkileri vardır. Kortizol adrenal bezlerinden salgılandığında yapacağı ilk iş vücuda glukoz salgılatıp bunu bu stres anında en çok glukoza ihtiyacı olan organlara yani beyne ve kaslara yollamaktır. Doğal bir tepki olarak, kandaki glukoz yani oranı yükseldiğinde insülin hormonu devreye girer. Ancak kortizol bu noktada insülini etkisiz hale getirir ve vücuttaki kan şekeri bir anda yükselir.
Vücuttaki kan şekeri yükselmesi yukarıda bahsettiğim stresli durumlar nedeniyle çok sık tekrarlanmaya başlayınca kronik enflamasyon başlar. “Dövüş ya da kaç tepkisi” esnasında vücut, mevcut enerjiyi beyne ve kaslara yöneltince, o an için gerekli görülmeyen sindirim, üreme ve bağışıklık gibi fonksiyonlar ihmal edilir. Nihayetinde bir ayıdan kaçarken hala böğürtlen yemeyi ya da üremeyi düşünecek değilsiniz, öyle değil mi? :) Stres kronik hale geldiğinde ister istemez bu fonksiyonlar zayıflar. Kısırlık, bağışıklık sisteminde zayıflama ve sık hasta olur hale gelme, ortalıkta dolaşan her türlü virüsü kapma, mide ve barsak sorunları yaşama gibi sorunların kronik stresle olan ilgisi budur. Fazla ve gereksiz kortizol salınımı, direkt veya dolaylı olarak uyku kalitesinde bozulmaya, eklemlerde ve sindirim sistemindeki mukoza tabakasının enflamasyonuna ve vücuttaki bakteri dengesinin bozulmasına, dolayısıyla da bağışıklık sistemi sorunlarına neden olur.
Peki stresten kaçınmanın bir yolu var mı? Dahası, stresi yönetebilir miyiz? Bunu da başka bir paylaşımda konuşalım.
#kortizol #stres #dövüşyadakaç #şeker #glukoz#enflamasyon #kısırlık #sindirim #bağışıklık#otoimmün #uyku #eklemler